Trong tương lai, Việt Nam cần xây dựng tàu điện ngầm ở nhiều địa phương khác. Chính vì vậy, vấn đề cách làm tàu điện ngầm đang đặt ra cấp thiết.
Sơ đồ dự án metro Bến Thành - Suối Tiên.
Con số lãng phí hơn 300 tỷ đồng cho giải phóng mặt bằng một vùng đất lẽ ra không cần giải tỏa thực ra cũng không lớn bằng con số lãng phí do dự án bị chậm trễ, năm này lùi qua năm khác, làm cho kinh phí dự án bị đội lên chóng mặt bởi những biến động của giá cả, thị trường. Lẽ ra, việc giải tỏa đền bù phải được hoàn tất ngay từ tháng 9/2007 để chủ đầu tư cho tiến hành khởi công dự án một tháng sau đó. Nhưng vì những khuất tất khó hiểu như đã trình bày ở các loạt bài trước, đến nay mốc khởi công đã bị lùi nhiều lần.
Việc dự án triển khai chậm tiến độ 3 năm trong lúc giá đất, giá vật tư máy móc thiết bị liên tục tăng… đã đẩy tổng mức vốn đầu tư tăng lên ở mức chóng mặt. Chỉ trong 3 năm, từ 2006 đến 2009, giá vật liệu xây dựng đã tăng đến 40% rồi, thậm chí có nhiều loại vật tư tăng đến 100%.
Ban đầu, dự án metro Bến Thành - Suối Tiên có vốn dự toán ban đầu gần 1 tỉ đô Mỹ, nay được đề xuất tăng vốn lên thành 2,3 tỉ đô la Mỹ, tăng gấp hơn 2 lần. Đây mới là một sự “siêu lãng phí” mà nếu mổ xẻ ra, trách nhiệm không ai khác phải thuộc về chính chủ đầu tư. Cần nhớ rằng, nguồn vốn xây dựng tuyến metro có tới 85% là vay đối ứng của Chính phủ Nhật Bản với thời gian 40 năm, ân hạn tối đa 10 năm nữa.
Nếu làm nhanh theo giá ban đầu thì đã tiết kiệm được nguồn tài chính rất lớn, đồng thời thời gian trả lãi suất vay giảm đi. Làm chậm thì số lượng vay cũng lớn và số phải trả cũng lớn hơn, dài hơn. Không ai khác, chính người dân sẽ phải còng lưng trả nợ cho những khoản vay này.
Mua “bò” mà chưa biết “đo chuồng”
Tại kỳ họp HĐND Tp.HCM gần đây, nhiều đại biểu đã lo lắng về việc nguồn vốn đội lên quá cao mà chủ đầu tư thì không đủ năng lực thẩm định được xem dự án cần bao nhiêu tiền. Chính Giám đốc Sở Giao thông vận tải Tp.HCM Trần Quang Phượng, từng thừa nhận: “Tuyến metro Bến Thành-Suối Tiên là tuyến đường sắt đô thị đầu tiên tại Việt Nam. Bộ Giao thông Vận tải còn chưa ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật của đường sắt đô thị nên thành phố phải lấy bộ tiêu chuẩn của nước ngoài để áp dụng cho Việt Nam.
Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu thành phố phải tiến hành thẩm định lại toàn bộ dự án metro nhưng dư luận vẫn lo lắng về việc nhà thầu Nhật Bản tham gia nhưng đơn vị thẩm định vốn lại do Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) thuê thì liệu có bảo đảm tính khách quan?
Còn chủ đầu tư thì luôn bị động, rõ là mua bò mà chưa biết…đo chuồng. Đúng như một đại biểu HĐND từng đặt câu hỏi: “Thành phố sẽ làm cả thảy tuyến metro Bến Thành-Suối Tiên là tuyến đầu tiên mà chúng ta đã không có cách thẩm định, để phụ thuộc hoàn toàn vào đơn vị tài trợ vốn, liệu chúng ta sẽ 'chịu đựng' bao nhiêu vốn nữa cho 5 tuyến metro tiếp theo?”
Công khai thiết kế kỹ thuật – đòi hỏi tất yếu
Theo GS. TSKH. Nguyễn Văn Quảng, một chuyên gia nghiên cứu về các công trình ngầm thì qua tài liệu khảo sát địa chất công trình sơ bộ tại Hà Nội và Tp.HCM, ở đây đều có điều kiện để xây dựng metro, tuy có chỗ thì thuận lợi, có nơi thì khó khăn, nhưng đều có thể xây dựng được các công trình ngầm. Chỗ thuận lợi thường ở những vùng đất cao, có đất tốt, nơi khó khăn ở những vùng đất thấp nằm ven sông, có đất yếu, mực nước ngầm cao.
PGS.TS. Đoàn Thế Tường, Viện Khoa học Công nghệ Xây dựng cho rằng: “Mức độ thuận tiện cho xây dựng các công trình ngầm được đánh giá theo các tiêu chuẩn sau: Tính phức tạp của công tác khảo sát địa chất công trình; khả năng mất ổn định về độ bền và biến dạng của các đất xung quanh công trình dự định xây dựng; tính phức tạp của các giải pháp và công nghệ xây dựng…Vấn đề tranh cãi khiến các hộ dân chưa đồng thuận việc giải tỏa trắng tại khu phố Ngô Văn Năm, Tp.HCM thời gian qua, chủ yếu xoay quanh cơ sở khoa học của việc giải tỏa, sự cần thiết bảo đảm an toàn ra sao…
Thiết nghĩ, để thực hiện nghiêm túc chỉ đạo của Phó thủ tướng Trương Vĩnh Trọng, không có cách nào khác là UBND Tp.HCM phải sớm công khai thiết kế kỹ thuật của dự án, trưng cầu ý kiến của các Viện nghiên cứu, nhà khoa học hoặc tổ chức hội thảo, tọa đàm, đối thoại với dân để làm rõ những vấn đề trên.
(Theo Tầm Nhìn)
