Hai bên đường nhà cửa thưa thớt, vài ba tầng, không ít những khoảng đất trống chưa có dự kiến xây dựng, xen vào đó là những cơ quan có hàng rào sắt, nhà 3-4 tầng, kiểu dáng sao chép từ cổ điển Châu Âu.
Nhà chức trách tự hào: quy hoạch phải nhìn xa trông rộng, phải "đi trước đón đầu".
Đường phố thoáng rộng thưa thớt xe máy, xe đạp, ôtô thì như của hiếm. Người đi bộ thảnh thơi, thong thả. Công thự rộng rãi, các sở, ban, ngành mỗi vị một cơ ngơi "giang sơn nhất khoảnh".
Một tỉnh vừa được thành lập lại, chuyển thị xã đến một thị trấn, thiết kế trụ sở cơ quan quyền lực cao nhất tỉnh, kiểu dáng sao chép từ trụ sở Bộ Tài chính góc đường Trần Hưng Đạo - Phan Chu Trinh ở Hà Nội. Chẳng biết rằng kiểu dáng này đang bị giới kiến trúc - văn hoá chỉ trích là "ô nhiễm văn hoá".
Vốn xây dựng được chia cho các cơ quan, đất đai cũng chia theo. Mạnh ai nấy làm. Áp dụng tiêu chuẩn, định mức sử dụng trụ sở làm việc không thống nhất, nơi thừa, nơi thiếu. Có nơi sử dụng ít, bỏ hoang, cho thuê giá rẻ. Điều này dễ thấy ở các thành phố lớn.
Để nhận thấy ở các đô thị mới, đang vươn lên hiện đại: Đường rộng thênh thang; Nhà làm việc thấp tầng, đủ lệ bộ hoàn chỉnh. Lãng phí ghê gớm: Lãng phí vốn đầu tư; lãng phí đất; lãng phí công trình kỹ thuật hạ tầng; lãng phí thời gian giao dịch...
Bây giờ thế kỷ 21, lối xây dựng đô thị ấy sao có thể phù hợp. Xin thử nêu đề nghị:
Đường giao thông
Xây dựng đô thị theo quy hoạch không chỉ phục vụ trước mắt mà còn trù tính cho phát triển trong tương lai. Đường phải rộng, không thể mỗi lúc lại phá dỡ nhà hai bên để mở rộng đường khi thành phố phát triển... Tuy nhiên cứ mở đường thật rộng như hiện nay ở các đô thị mới xây dựng mà lưu lượng giao thông còn quá ít thì là lãng phí ghê gớm.
Giải pháp
Cắm chỉ giới đường theo quy hoạch, cấm tuyệt đối, nghiêm lệnh xây dựng, vi phạm chỉ giới đường để. Chiều rộng mặt đường là theo quy hoạch xây dựng thi công nên đường theo quy hoạch nhưng kết cấu chịu lực, lớp phủ mặt đường chỉ đáp ứng yêu cầu giai đoạn đầu. Nghĩa là phân đợt xây dựng, phần nền còn lại là thảm cỏ, trồng cây tầm vóc không lớn, rễ nông, dải cây ngăn cách hai chiều đường để rộng hơn theo thiết kế sau này khi cần thiết sẽ là đất để mở rộng đường.
Có thể xây con lươn, rào sắt thấp ngăn cách. Trong quy trình chấp phép xây dựng thường có nhiều loại: Lâu dài, có thời hạn, công văn thoả thuận, tuyệt đối không xây dựng nhà ở. Có thể xây dựng hình loại không bền vững nhỏ, nhưng không phải là tạm, vẫn phải làm đẹp, tiện nghi. Tất nhiên kỷ cương, đô thị phải nghiêm khắc, có thể hợp đồng thuê đất ngắn hạn để sử dụng vào mục đích công ích gì đó...
Công thự hành chính
Nguyên tắc là không cấp đất, không cấp kinh phí cho từng cơ quan để tự đứng ra làm chủ đầu tư tự tổ chức thiết kế, thi công, rồi lại tự bỏ ra một phần cho thuê lấy tiền "cải thiện đời sống", để rồi sau này lại tuỳ nghi thay đổi nâng cấp.
Thành phố Đà Nẵng đang có kế hoạch xây dựng trung tâm hành chính thành phố cao 33 tầng, diện tích sàn 57.000m2 đủ chỗ cho hàng nghìn công chức làm việc. Dự kiến công trình sẽ tập trung tất cả các sở, ban, ngành, đoàn thể của thành phố làm việc tại đây, hiệu quả tiết kiệm vô cùng lớn: "thời gian giao dịch giảm lưu lượng giao thông đô thị, hạ tầng kỹ thuật đô thị giảm mới "mắc cửi" hàng trăm người dân, doanh nghiêp, cán bộ nhân viên chỉ để "xin" ý kiến trình duyệt "xin chữ ký" với hàng trăm thủ tục hành chính khác nhau. Lãng phí vật chất thời gian, khó chịu, bức xúc... đang tác động sâu tới phát triển kinh tế, xã hội.
Thành phố vươn lên theo chiều cao là xu thế tất yếu đô thị hiện đại.
Đô thị không thể phình ra theo chiều ngang. Kinh phí hạ tầng kỹ thuật lớn hơn nhiều lần. Hơn nữa, chúng ta biết rằng tài nguyên quý hiếm, là đất, nhất là đô thị.
Quy hoạch xây dựng đô thị quan trọng nhất là phân khu chức năng, quy hoạch sử dụng đất. Luật Phòng chống tham nhũng - Thực hành tiết kiệm có hiệu lực đã cả năm trời. Ngành tài nguyên-môi trường cần phối hợp ngành xây dựng và các ngành liên quan kiểm tra, thanh tra sử dụng đất đô thị, xây dựng, cách sử dụng gây lãng phí khổng lồ biết chừng nào.
Ở các nước như Hàn Quốc, Thái Lan, Malaysia, Singapore... tất cả các cơ quan, văn phòng chính quyền, đoàn thể, doanh nghiệp... đều thuê văn phòng tại các nhà cao tầng, chọc trời. Nhà nước không cho phép bất cứ cơ quan chính quyền nào xây văn phòng riêng mà cũng không thể đủ kinh phí để mua đất xây dựng văn phòng tại trung tâm với giá rất cao. Xây dựng trung tâm hành chính, nhà cao tầng cho thuê văn phòng là xu hướng tất yếu của nền kinh tế phát triển, hội nhập toàn cầu.
Có thể nói hầu hết các đô thị loại 1, 2, 3, 4 là tỉnh lỵ của nhiều tỉnh hoàn toàn có thể xây dựng các khu hành chính cao tầng, chỉ 1-2 ngàn m2 đất là đủ cả cho bộ máy Đảng, chính quyền, đoàn thể.
Thiết nghĩ đó là tư duy hiện đại trong xây dựng quản lý đô thị.
