Kém hiệu quả, nhiều chồng lấn
Qua theo dõi việc triển khai thực hiện các quy hoạch, Vụ trưởng Vụ quản lý quy hoạch – Bộ KHĐT Vũ Quang Các cho biết công tác quy hoạch có rất nhiều tồn tại và hạn chế. Các quy hoạch đươc lập rất nhiều nhưng không đồng bộ, thiếu thống nhất, khớp nối và chồng lấn. Ví dụ như quy hoạch tổng thể vùng Đông Nam Bộ là quy hoạch cấp cao được phê duyệt ngày 20.7.2012 trong khi đó quy hoạch tổng thể tỉnh Tây Ninh lại được phê duyệt ngày 9.11.2010. Theo quy định, quy hoạch tỉnh phải căn cứ vào quy hoạch vùng và các quy hoạch ngành cấp quốc gia, nhưng thực tế quy hoạch vùng đang xây dựng và chưa được phê duyệt thì quy hoạch tỉnh đã được thực hiện. Hay như quy hoạch tổng thể trung du và vùng núi phía Bắc đến 2020 được phê duyệt 8.7.2013 chỉ có 14 tỉnh nhưng quy hoạch đến 2030 được phê duyệt ngày 21.6.2013 có thêm các huyện phía Tây 2 tỉnh Thanh Hóa, Nghê An.
Thậm chí các quy hoạch ngành giữa cấp quốc gia và tổng thể cấp tỉnh còn mâu thuẫn nhau. Ông Các lấy ví dụ quy hoạch sân golf Việt Nam đến 2020 được Thủ tướng phê duyệt 26.11.2009 vùng đồng bằng sông Cửu Long sẽ có 4 sân golf trên 3 tỉnh Cần Thơ, Tiền Giang, Long An. Nhưng trong quy hoạch chung xây dựng đảo Phú Quốc đến năm 2030 thuộc tỉnh Kiên Giang cũng được Thủ tướng phê duyệt vào ngày 11.5.2010 dành 244ha để xây dựng sân golf.
Quy hoạch phát triển ximăng được điều chỉnh nhiều lần.
Chất lượng dự báo của quy hoạch kém dẫn đến xây dựng kế hoạch không phù hợp, điều chỉnh quy hoạch nhiều lần. Điều thể hiện rõ qua quy hoạch cảng biển và ximăng. Nếu như theo quy hoạch cảng tới 2010 được Thủ tướng phê duyệt 10.1999 thì dự báo năm 2010 lượng hàng hóa thông qua cảng biển khoảng 200 triệu tấn. Nhưng thực tế đến năm 2010 đã có 253 triệu tấn hàng thông quan qua các cảng biển Việt Nam. Còn quy hoạch phát triển công nghiệp ximăng đến năm 2010 định hướng đến 2020 được ký phê duyệt 16.5.2008, nhu cầu ximăng năm 2010 là 46,8 triệu tấn/năm với 66 dây chuyền. Nhưng đến năm 2010 cả nước đã có 106 dây chuyên với công suất thiết kế 65 triệu tấn. Nguồn cung ximăng vượt nhu cầu 2010 khoảng 3 triệu tấn và năm 2011 dư thừa 7 triệu tấn. Do đó, 29.8.2011, Thủ tướng phê duyệt quy hoạch phát triển ximăng giai đoạn 2011-2020 và định hướng 2030 với nhu cầu ximăng 2020 là 95 triệu tấn/năm.
Cần cơ quan thẩm định độc lập
Quy hoạch có chất lượng kém, nhiều bất cập do nhiều nguyên nhân nhưng theo T.S Trần Hồng Quang – Phó Viện trưởng Viện chiến lược phát triển - nguyên nhân chính là do công tác thẩm định quy hoạch không độc lập, thiếu tập trung.
“Do có quá nhiều quy hoạch phát triển ngành được lập và thẩm định riêng rẽ dẫn đến có những địa điểm vừa quy hoạch phát triển khu du lịch vừa quy hoạch xây dựng cảng biển hay vừa quy hoạch trồng sắn nguyên liệu để sản xuất nguyên liệu sinh học lại vừa được trồng mía” – T.S Quang dẫn chứng.
Ngoài ra, theo T.S Trần Hồng Quang, do quy định về thẩm quyền lập quy hoạch là các ngành tự lập và thẩm định nên các mục tiêu phát triển nhiều khi chỉ xuất phát từ mong muốn chủ quan hơn là các yêu cầu thị trường và nguồn lực. Dẫn tới nhiều quy hoạch không triển khai được trên thực tế vì không thể cân đối vốn.
Để giải quyết các tồn tai, T.S Quan đề xuất công tác thẩm định quy hoạch phải được tổ chức độc lập, cơ quan thẩm định không phải cơ quan tổ chức lập quy hoạch và do một đầu mối phụ trách.
“Có thể là mô hình hội đồng thẩm định như dự thảo Luật quy hoạch hoặc thành lập ủy ban thẩm định tùy theo điều kiện thực tế” – ông Quang nói.
Trước thực trạng quy hoạch và đánh giá sự cần thiết có của Luật quy hoạch, GS Đặng Hùng Võ cho rằng: “Đây là cơ hội duy nhất để chỉnh đốn lai hệ thống quy hoạch của đất nước, hiện dang vừa rất thừa và vừa rất thiếu”.
