Phân định trách nhiệm như thế nào khi vấn đề lớn là quy hoạch đô thị lại đang được điều chỉnh một cách tùy tiện. Việc bán cốt xây dựng do cơ quan quy hoạch của TP thiếu trách nhiệm khi xác định mốc giới các cốt, kiểm tra thực hiện cốt đã cung cấp cho chủ đầu tư… Tất cả những thiếu sót này, nếu không sớm khắc phục thì những vấn nạn như tắc đường, lụt lội… sẽ trở thành gánh nặng cho con cháu chúng ta.
Đô thị Hà Nội đang trở nên lộn xộn do sự tuỳ tiện trong quản lý quy hoạch xây dựng
Những “thói quen” trái quy định pháp luật về quy hoạch
Trước năm 2008, khi Hà Nội chưa sát nhập thêm tỉnh Hà Tây, huyện Mê Linh (thuộc tỉnh Vĩnh Phúc ) và 4 xã thuộc huyện Lương Sơn (tỉnh Hòa Bình), hầu hết các quận, huyện, xã, phường trên địa bàn TP đều có quy hoạch tỷ lệ 1/2000. Tuy nhiên, trên thực tế, trong hồ sơ quy hoạch thời điểm đó có bản đồ sử dụng đất làm cơ sở cấp phép xây dựng theo từng đường phố trong lô đất. Quy hoạch đô thị lúc này bị thiếu những bản vẽ “linh hồn” của đồ án quy hoạch, cụ thể là bản vẽ thiết kế đô thị, bản đồ chỉ giới đường đỏ, chỉ giới xây dựng, cốt xây dựng.
Do thiếu những bản đồ trên, việc cấp phép xây dựng cho các tổ chức, cá nhân đều thiếu cơ sở pháp lý. Vì vậy, trên cùng một tuyến đường, có nhà xây dựng cao, nhà xây dựng thấp. Điều này đã tạo nên sự sự đố kỵ giữa người dân vì nhà này được xây cao, nhà kia phải xây thấp, và người dân càng có xu hướng muốn xây bằng những căn nhà đã được xây cao.
Cũng do vậy mà nảy sinh hàng loạt các công trình sai phép tồn tại từ nhiều năm nhưng vẫn không thể xử lý được. Việc cấp phép thiếu cơ sở pháp lý, phụ thuộc vào ý chí chủ quan cá nhân của những người có trách nhiệm và thẩm quyền trong lĩnh vực này.
Phối cảnh công trình số 8B Lê Trực (Ba Đình) trước khi điều chỉnh quy hoạch.
Đến năm 2012, khi Nghị định số 64/NĐ-CP quy định về cấp phép xây dựng được Chính phủ ban hành, theo đó quy định rõ cơ sở pháp lý để cấp phép xây dựng là căn cứ trên đồ án quy hoạch 1/500, thiết kế đô thị và quy chế quản lý kiến trúc kèm theo đồ án.
Để phù hợp với thực tế và kiến nghị của một số TP lớn, sau khi Nghị định 64/NĐ-CP ra đời, Bộ Xây dựng cũng đã đề nghị Thủ tướng Chính phủ lùi thời điểm thực hiện nghị định 6 tháng để các TP lớn như Hà Nội, Tp.HCM… có thời gian thực hiện việc thiết kế quy hoạch chi tiết đô thị.
Tuy nhiên, từ đó đến nay, việc cấp phép xây dựng tại Hà Nội vẫn không có căn cứ pháp lý do việc tổ chức lập và phê duyệt theo quy hoạch chậm, không được triển khai, không được quan tâm. Vì vậy, nhiều công trình vẫn được áp dụng quy chuẩn QCVN: 01/2008/BXD Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về Quy hoạch Xây dựng làm quy chuẩn cấp phép.
Như vậy, việc mang quy chuẩn để cấp phép xây dựng là một việc làm trái với pháp luật, trái với nội dung của Nghị định 64/NĐ-CP. Bộ Xây dựng cũng đã nhiều lần gửi văn bản nhắc nhở Hà Nội, Tp.HCM và một số TP khác. Tuy nhiên, tình trạng vi phạm trên vẫn tiếp tục được tái diễn. Việc sử dụng quy chuẩn để cấp phép đã tạo ra một bộ mặt đô thị lộn xộn, mất mỹ quan. Nhiều công trình có hình thức lạ sừng sững mọc lên trong đô thị, gây phản cảm, đặc biệt là đối với nhà ở của người dân trên các tuyến phố đô thị chính. Việc áp dụng quy chuẩn để xác định tỷ lệ phần trăm đất xây dựng không những gây thiệt hại về tiền, của của người dân, mà còn làm xấu đi bộ mặt đô thị.
Công trình số 8B Lê Trực sau khi được điều chỉnh quy hoạch trông không khác gì một chiếc ghế
Tạo thêm gánh nặng cho nhân dân
Đã đến lúc cơ quan nhà nước cần phải thanh tra, kiểm tra để làm rõ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân cố tình vi phạm trong việc cấp phép xây dựng, gây ảnh hưởng xấu đến đời sống của nhân dân và phải được quy trách nhiệm bồi thường thiệt hại.
Trở lại với công trình số 8B Lê Trực (Ba Đình, TP. Hà Nội), một trong những điểm "nóng" lâu nay vẫn được chính quyền và người dân rất quan tâm. Sau 10 năm đi xin cấp phép, dự án này đã được điều chỉnh quy hoạch nhiều lần dẫn đến nhiều thiệt hại và hệ luỵ nhiêm trọng. Theo Quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 hai bên tuyến đường Cầu Giấy – Kim Mã – Hùng Vương đã được UBND TP. Hà Nội phê duyệt, ngày 16/3/2009, cơ quan quản lý quy hoạch kiến trúc TP. Hà Nội đã chấp thuận quy hoạch tổng mặt bằng 1/500 và phương án kiến trúc công trình của dự án với các chỉ tiêu: mật độ xây dựng 64%, diện tích xây dựng 2.393m2, tổng diện tích sàn xây dựng là 29.184m2, công trình cao 17 tầng với tổng chiều cao là 70m, hệ số sử dụng đất 7,8 lần (trong đó có 1.941m2 sẽ được Công ty CP May Lê Trực bàn giao cho TP để mở đường Trần Phú – Kim Mã kéo dài theo quy hoạch).
Tuy nhiên, đến ngày 12/7/2013, UBND TP. Hà Nội lại ra văn bản số 5043/UBND-QHXDGT gửi Thủ tướng Chính phủ đề nghị cho phép dự án thực hiện đầu tư xây dựng với mật độ xây dựng là 64%, chiều cao công trình tối đa 44m (tức là giảm 26m so với quy hoạch đã được phê duyệt lần đầu).
Ngày 24/3/2014, Sở Xây dựng Hà Nội cấp giấy phép xây dựng số 11/GPXD-SXD cho dự án 8B Lê Trực. Theo đó, công trình số 1 có diện tích xây dựng 1.783m2, tổng diện tích sàn là 29.874m2 (chưa kể diện tích 4 tầng hầm là 10.264m2), chiều cao tầng 1 là 3,9m và chiều cao toàn bộ công trình là 53m; công trình số 2 với chiều cao 20,4m, tổng diện tích sàn là 2.283mm2, chiều cao tầng 1 là 3,6m.
Theo Nghị định 64/NĐ-CP, cơ sở pháp lý để cấp phép xây dựng là đồ án quy hoạch 1/500, thiết kế đô thị và quy chế quản lý kiến trúc kèm theo đồ án. Đây là cơ sở duy nhất để cơ quan chức năng căn cứ cấp phép xây dựng. Trong trường hợp có sự thay đổi quy hoạch thì phải có cơ quan có thẩm quyền phê duyệt quy hoạch điều chỉnh. Việc quy hoạch một đằng, cấp phép một nẻo đang tạo ra những hệ lụy và gánh nặng cho người dân, rất cần cơ quan quản lý Nhà nước có một cơ chế cụ thể để giải quyết những vướng mắc này.
