Trong báo cáo đánh giá hiệu quả sử dụng vốn ODA, Bộ KH&ĐT đã đề cập đến vấn đề điều chỉnh tổng mức đầu tư các dự án, đặc biệt là các dự án đường sắt đô thị.
5 dự án đường sắt đô thị tại Hà Nội và Tp.HCM đều nằm trong danh sách dự án bị đội vốn nhiều nhất. Ước tính, những dự án này đã tăng vốn thêm khoảng 114.740 tỷ đồng, tương đương gần 5 tỷ USD.
Bộ Kế hoạch nhận xét: "Quy trình, thủ tục điều chỉnh tổng mức đầu tư thường mất rất nhiều thời gian, làm ảnh hưởng nghiêm trọng tới tiến độ do phải thẩm định, lấy ý kiến các cơ quan liên quan và trình cấp có thẩm quyền phê duyệt".
Mặt khác, tính từ khi ký Hiệp định vay, việc thiết kế dự án, phê duyệt thiết kế, đấu thầu thi công... phải mất khoảng 2 năm. Trong khoảng thời gian này, giá nguyên, nhiên vật liệu đã có sự biến động, lương tối thiểu cũng được điều chỉnh tăng theo quy định nên tổng mức đầu tư cũng sẽ tăng lên.
5 dự án đường sắt đô thị tại Hà Nội và Tp.HCM
đều nằm trong danh sách dự án bị đội vốn nhiều nhất
Bộ Kế hoạch cho rằng, nguyên nhân chính là do việc giải phóng, bàn giao mặt bằng chậm khiến trượt giá nhân công, nguyên vật liệu nên phải điều chỉnh tổng mức đầu tư.
Cũng theo Bộ này, việc đội vốn còn do tăng khối lượng xây dựng tại các dự án. Vì Việt Nam chưa có các quy chuẩn, định mức, đơn giá dành cho đường sắt đô thị nên mức đầu tư chủ yếu dựa vào suất đầu tư những công trình tương tự tại châu Á. Do đó, việc tính toán sẽ thiếu chính xác, tin cậy nên phải điều chỉnh mức đầu tư như với dự án tuyến số 1, số 2 tại Tp.HCM.
Một lý do khác là năng lực tư vấn kém khi đưa ra các giải pháp thiết kế, tính toán chưa chính xác chi phí đầu tư hạng mục. Chẳng hạn, tuyến số 2 tại Hà Nội, đoạn Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo, việc thẩm tra đã phát hiện nhiều sai sót như sai khối lượng một số hạng mục kết cấu chính như hệ thống cơ điện đội đơn giá 2-7 lần so với dự án tương tự.
Bộ KH&ĐT cho rằng cần đánh giá hiệu quả việc dùng vốn ODA, vốn vay ưu đãi trong mối quan hệ tổng thể với những nguồn khác, đặc biệt là vay trong nước. Bộ này lưu ý: "Phải thấy rằng hai nguồn này có tính chất bổ trợ lẫn nhau, không phải cạnh tranh và thay thế nhau. Vấn đề cốt lõi là hiệu quả sử dụng vốn".
